ITER

Ο αντιδραστήρας που θα αλλάξει τον κόσμο

Του Χ.ΒΑΡΒΟΓΛΗ
Η εφαρμοσμένη έρευνα για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών έχει αρχίσει να ξεπερνά την αντοχή του προϋπολογισμού ακόμη και των περισσότερο οικονομικά ανεπτυγμένων κρατών. Η λύση στο πρόβλημα αυτό φαίνεται να είναι η διεθνής διακρατική συνεργασία και η πρώτη κοινοπραξία κρατών που συνεργάζονται για την επίλυση του ενεργειακού προβλήματος της ανθρωπότητας φαίνεται ότι βρίσκεται σε καλό δρόμο. Σκοπός της συνεργασίας είναι η κατασκευή του πρώτου πειραματικού θερμοπυρηνικού αντιδραστήρα, ο οποίος θα αποδείξει τη δυνατότητα κατασκευής εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος που θα χρησιμοποιούν ως πηγή ενέργειας τη σύντηξη του υδρογόνου σε ήλιο.
Στην κοινοπραξία κρατών που θα κατασκευάσει τον νέο αντιδραστήρα συμμετέχουν όλες σχεδόν οι οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, Ευρωπαϊκή Ένωση, ΗΠΑ, Ρωσία, Ιαπωνία, Κίνα, Κορέα και Ελβετία, ενώ το όλο εγχείρημα τελεί υπο την αιγίδα της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας. Ένας προληπτικός θα έλεγε ότι η κατάλληλη επιλογή της ονομασίας ενός πειράματος μπορεί, ίσως, να συντελέσει στην επιτυχία του. Από την άποψη αυτή η κατασκευή του νέου αντιδραστήρα ξεκινάει με τους καλύτερους οιωνούς, αφού το αρκτικόλεξο ITER, που προκύπτει από τις λέξεις International Thermonuclear Experimental Reactor (διεθνής πειραματικός θερμοπυρηνικός αντιδραστήρας), είναι ταυτόχρονα και λατινική λέξη, που σημαίνει δρόμος. Προφανώς οι επιστήμονες των κρατών-συνεταίρων ελπίζουν ότι η επιτυχία του ITER θα ανοίξει το δρόμο για τη διεθνή συνεργασία στον τομέα της παραγωγής ενέργειας. Αν όλα πάνε καλά, η λειτουργία του αντιδραστήρα ITER θα αρχίσει το 2016.

Επιστημονική ερμηνεία
Η ενέργεια που παράγεται κατά τη θερμοπυρηνική σύντηξη προέρχεται απο την περίφημη σχέση που διατύπωσε ο Αϊνστάιν το 1905, Ε = mc^2. Οι πυρηνικοί φυσικοί γνώριζαν ήδη από τη δεκαετία του 1930 ότι ο πυρήνας του ατόμου του ηλίου, που αποτελείται απο δύο προτώνια και δύο νετρόνια, «ζυγίζει» κατά 0,7% λιγότερο απ’ό,τι τέσσερις πυρήνες υδρογόνου, δηλαδή τέσερα πρωτόνια. Έτσι ήταν εύκολο να συμπεράνουν ότι, αν ήταν δυνατόν να «κατασκευάσουμε» έναν πυρήνα ηλίου απο τέσσερις πυρήνες υδρογόνου, θα «περίσσευε» μια μικρή ποσότητα ύλης ίση με το 0,7% της μάζας του υδρογόνου. Η ύλη αυτή, σύμφωνα με τη σχέση του Αϊνστάιν, θα μετατρεπόταν σε ενέργεια. Μπορεί το ποσοστό της μάζας να φαίνεται μικρό, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι πολλαπλασιάζεται με το τετράγωνο της ταχύτητας του φωτός, που είναι ο τεράστιος αριθμός 1.000.000.000.000.000.000.000, δηλαδή 1 δισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια! Ετσι προκύπτει ότι, για κάθε γραμμάριο υδρογόνου που μετατρέπουμε σε ήλιο, παίρνουμε τόση ενέργεια, όση ηλεκτρική ενέργεια καταναλίσκει όλη η Ελλάδα σε μία ώρα!

ΒΗΜΑ Science
4 Σεπτεμβρίου 2005